Γυναίκα και καριέρα

Παιδιά και καριέρα αποτελούν συνηθέστατα μείγμα εκρηκτικό για τις περισσότερες γυναίκες που -σε συνδυασμό με τα τραγικότατα ποσοστά ανεργίας στη χώρα μας, ιδιαίτερα τα τελευταία 5 χρόνια-έχουν οδηγήσει  την υπογεννητικότητα σε επίπεδα συναγερμού. Η επιδίωξη του κράτους να πριμοδοτηθεί η είσοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας κάπου χάθηκε στο σχεδιασμό της, με αποτέλεσμα να χαθεί τελικά και η δυνατότητα να πράξει, επιτέλους, το αυτονόητο.

Ο αριθμός των διαθέσιμων θέσεων στους κρατικούς παιδικούς σταθμούς είναι ανεπαρκής, οι «κληρώσεις» και τα ρουσφέτια κάνουν κάθε χρόνο πάρτι, οι υποδομές είναι συχνά ελεεινές, το προσωπικό ανεπαρκές σε αριθμό και, αρκετές φορές, χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση…

Μα, πάνω απ΄όλα, θεωρώ πως δεν λήφθηκε ποτέ υπόψη το ότι οι γυναίκες δεν επιθυμούν απλά να εργασθούν αλλά και να νιώθουν καλά, τόσο ως εργαζόμενες όσο και ως μητέρες, σύντροφοι και ερωμένες. Ίσως, έτσι καταγραμμένα, να φαίνονται πολλά αυτά που απαιτούνται, δεν είναι όμως παρά το αυτονόητο, δηλαδή να υπάρξουν οι προϋποθέσεις εκείνες ώστε να μπορεί κάθε εργαζόμενη γυναίκα να  νιώθει επαρκής στους πολλαπλούς ρόλους που της έχουν ανατεθεί και που η ίδια έχει αποδεχθεί….

Ο παραδοσιακός τρόπος κατανομής ευθυνών και υποχρεώσεων ακόμα καλά κρατεί

Παρόλο που η κοινωνία ενθαρρύνει την ισοτιμία ανάμεσα στα δύο φύλα στο γάμο, πίσω από τη βιτρίνα και τις κλειστές πόρτες πολλών νεαρών σε ηλικία και «σύγχρονων» ζευγαριών, ο παραδοσιακός τρόπος κατανομής των ευθυνών, των υποχρεώσεων και των εργασιών του σπιτιού ακόμα καλά κρατεί, με ή χωρίς προσχήματα, από την πλευρά και των δύο, τόσο προς τα έξω όσο και απέναντι στους ίδιους  τους εαυτούς τους. Η γυναίκα εξακολουθεί, σε μεγάλο βαθμό, είτε να παραμένει στο σπίτι είτε να «επιλέγει» εργασία μερικής απασχόλησης, συνεχίζοντας την ανάληψη του μεγαλύτερου μέρους των εργασιών και των ευθυνών της οικογένειας, λησμονώντας τελικά πως κάποτε ήθελε και η ίδια να κάνει «καριέρα»…

Αυτός ο ολοκληρωτικός συμβιβασμός δεν είναι εύκολο, αρκετές φορές, να γίνει αποδεκτός χωρίς την πυροδότηση έντονων αισθημάτων ματαίωσης, λύπης, απογοήτευσης και θυμού.  Για το λόγο αυτό, το αναπόφευκτο και οδυνηρό βαφτίζεται ως «επιλογή», «αγάπη», «κατανόηση», «για το καλό της οικογένειας ή των παιδιών» κ.ά., δημιουργώντας, για κάποιο διάστημα τουλάχιστον, μια «ισορροπία» που όλοι έχουν ανάγκη…

Υπάρχουν, βέβαια, και γυναίκες που κάνουν καριέρα, αλλά αυτό γίνεται, συνήθως, στο μέτρο που η καριέρα αυτή βρίσκεται και διατηρείται σε υποδεέστερο επίπεδο από αυτό του άντρα. Διάχυτη είναι ακόμα η αντίληψη πως μία γυναίκα, για να θεωρείται πως εξακολουθεί να διατηρεί τη θηλυκότητά της, θα πρέπει να έχει σύζυγο/σύντροφο που να υπερέχει αυτής τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε ακαδημαϊκό επίπεδο…

Πολλές είναι οι έρευνες που δείχνουν πως οι γυναίκες που έχουν διευθυντικές θέσεις είναι σε μεγαλύτερο βαθμό ανύπαντρες και έχουν λιγότερα ή καθόλου παιδιά, σε σύγκριση τόσο με άνδρες που κατέχουν ανάλογη θέση όσο και με γυναίκες σε χαμηλότερες βαθμίδες της  ιεραρχίας.

Ο ρόλος της σχέσης της γυναίκας με τους γονείς της

Έρευνες δείχνουν πως οι γυναίκες, που επιλέγουν να κάνουν καριέρα σε τομείς ή επαγγέλματα που αποτελούν  παραδοσιακά ανδρικές αρένες, προέρχονται από τη μεσαία τάξη και έχουν, συνήθως, πατεράδες με υψηλότερη μόρφωση και εξειδικευμένη επαγγελματική κατάρτιση απ΄ό,τι ο υπόλοιπος πληθυσμός.

Υπάρχουν και έρευνες που δείχνουν πως η μόρφωση και το επάγγελμα της μητέρας παίζουν, επίσης, ρόλο στην εξέλιξη της επαγγελματικής καριέρας μιας γυναίκας. Γενικώς, φαίνεται πως η μόρφωση και η επαγγελματική εξέλιξη μιας γυναίκας επηρεάζονται θετικά, οι δε επαγγελματικές επιλογές της είναι σε μεγαλύτερο βαθμό μη παραδοσιακές, όταν έχει μητέρα εργαζόμενη και μορφωμένη.

Τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της επαγγελματικής καριέρας μιας γυναίκας

Είναι τεκμηριωμένο πως μια εργαζόμενη γυναίκα εργάζεται, συνηθέστατα, περισσότερο από έναν εργαζόμενο άνδρα, καθώς η γυναίκα έχει ταυτόχρονα και την κύρια ευθύνη του σπιτιού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ίσως αυτό να αποτελεί και μία εξήγηση του γιατί πολλές γυναίκες δεν προσπαθούν να εξελιχθούν επαγγελματικά περισσότερο.

Για μία εργαζόμενη γυναίκα, και μάλιστα σε υψηλόβαθμη θέση, ο χρόνος συνήθως δεν επαρκεί για να ανταποκριθεί στους πολλαπλούς της ρόλους και στις πολλαπλές της ευθύνες. Ταυτόχρονα, η μετάβαση από το χώρο εργασίας στο χώρο της οικογενείας απαιτεί μια αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς καθώς και μια σχεδόν άμεση νοητική και συναισθηματική προσαρμογή που δεν είναι εύκολη υπόθεση.

Παρ΄όλες τις δυσκολίες που προαναφέρθηκαν, μία γυναίκα που κάνει καριέρα μπορεί να αποκομίσει και σημαντικά πράγματα  από την προσπάθεια αυτή, όπως οικονομική αυτονομία και άνεση, ενισχυμένη αυτοεκτίμηση, συνήθως μεγαλύτερο σεβασμό και εκτίμηση από το σύζυγο/σύντροφο αλλά και τον περίγυρό της, πιο ισότιμη συντροφική σχέση και μεγαλύτερη προσωπική αυτονομία.

Αυτό που καταδεικνύουν οι περισσότερες έρευνες είναι πως η κατάσταση στο σπίτι και η πιο ισότιμη και στηρικτική σχέση με το σύζυγο/σύντροφο επηρεάζει αποφασιστικά τις δυνατότητες μιας γυναίκας να κάνει καριέρα.

Η σχέση με τον πατέρα των παιδιών όταν αυτά είναι μικρά

Η περίοδος κατά την οποία υπάρχουν μικρά παιδιά είναι πολύ αγχογόνος για τη σχέση του ζευγαριού. Στη διάρκεια της περιόδου αυτής, δοκιμάζονται σε μεγάλο βαθμό τόσο η προσωπική ισορροπία του καθενός όσο και της ίδιας της σχέσης. Ένα μεγάλο ποσοστό διαζυγίων έχουν ως αιτία/αφορμή τις διάφορες δυσκολίες και τα προβλήματα που προκύπτουν μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού, με τη γυναίκα να είναι αυτή που παίρνει την πρωτοβουλία για κάτι τέτοιο.

Το να επιστρέφει μια γυναίκα σπίτι, μετά το τέλος της εργασίας της, όπου συχνά την περιμένουν -αν δεν πάει να τα πάρει η ίδια- μικρά παιδιά που απαιτούν και  γκρινιάζουν για διάφορους λόγους, όπως είναι φυσικό, ίσως να αντέχεται. Το να υπάρχει, όμως, και ένας σύντροφος που να απαιτεί/προσδοκά και αυτός χρόνο, περιποίηση, τρυφερότητα και προδέρμ, αντί να συμμετέχει ενεργά στις ευθύνες και υποχρεώσεις του σπιτιού, ίσως να μην αντέχεται μακροπρόθεσμα, ούτε καν από μια ηρωική Μαίρη Παναγιωταρά…..

Πολλοί είναι οι άνδρες που νιώθουν παραγκωνισμένοι, ζηλεύουν, μουτρώνουν και ανταγωνίζονται -συνειδητά ή υποσυνείδητα- ακόμα και το ίδιο το παιδί τους, όταν χάνουν την αποκλειστικότητα που είχαν πριν από τη γέννησή του. Αυτό είναι συναισθηματικά πολύ εξουθενωτικό και αντιερωτικό για μια γυναίκα, ιδιαίτερα όταν ο άνδρας δυσκολεύεται πολύ ή αδυνατεί να προσαρμοσθεί στις καινούργιες συνθήκες που δημιουργούνται μέσα στην οικογένεια.

 Επίλογος

Για ορισμένα άτομα, γυναίκες ή άνδρες, η καριέρα είναι σημαντικότερη απ΄ό,τι για κάποιους άλλους. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως αγαπούν λιγότερο τα παιδιά τους. Το ζητούμενο είναι εάν δίνονται σε κάθε άνδρα και, κυρίως, γυναίκα οι απαραίτητες  προϋποθέσεις ώστε να μπορεί να κάνει την καριέρα που επιθυμεί, χωρίς αυτό να γίνεται σε βάρος των παιδιών ή του/της συντρόφου. Η ευθύνη της κοινωνίας είναι σαφής εδώ. Οφείλει να δημιουργεί τις υποδομές αλλά και τις προϋποθέσεις εκείνες που θα δίνουν τη δυνατότητα και στους δύο γονείς να μπορούν να  μοιράζονται τον απαιτούμενο χρόνο και τις διάφορες ευθύνες της οικογένειας.

Υπάρχουν χώρες όπου και ο άνδρας δικαιούται να πάρει ή να μοιραστεί με τη γυναίκα την άδεια για τη φροντίδα ενός βρέφους ή/και κάποιου άλλου υπάρχοντος μικρού παιδιού. Για κάτι τέτοιο, όμως, δεν αρκεί από μόνη της η ύπαρξη της δυνατότητας αυτής. Θα πρέπει να συνυπάρχει η διάθεση και η συναισθηματική ωριμότητα των ανδρών ώστε να την αξιοποιήσουν κατάλληλα.

Κάθε παιδί αυτό που χρειάζεται είναι να έχει δίπλα του μία μητέρα που να χαίρεται και να απολαμβάνει, σε γενικές γραμμές, το ρόλο ή τους ρόλους που έχει συνειδητά και από επιλογή αναλάβει. Αλλά και κάθε σύζυγος που σέβεται τον εαυτό του θα πρέπει να θέλει να έχει δίπλα του όχι μία Μαίρη Παναγιωταρά κουρασμένη, δύσθυμη, ατημέλητη και αντιερωτική που να μην έχει πολλές φορές διάθεση «…να της πιάνει και τον κώ…», όπως λέει και ο Λουκιανός Κηλαϊδόνης, αλλά μια σύντροφο και συνοδοιπόρο ζωής με την οποία να χαίρεται και να μοιράζεται -χωρίς απόλυτα στεγανά- χρόνο, ευθύνες, συναισθήματα και όμορφες ερωτικές στιγμές…

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D., Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων, Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης 

i-psyxologos.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι