Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων: «Να μην ξεχάσω να είμαι άνθρωπος»

Μια από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες από εκείνη την περίοδο τραβήχτηκε μια βροχερή μέρα και απαθανατίζει την αγάπη ενός πατέρα για το παιδί του.

Στη φωτογραφία ένας Σύρος πρόσφυγας κρατά στην αγκαλιά του την κόρη του και περπατάει στη μέση του δρόμου. Στους ώμους του φοράει μια αυτοσχέδια μπέρτα, φτιαγμένη από μια μαύρη σακούλα σκουπιδιών.

«Όταν είδα αυτή την εικόνα, αυτό τον άντρα να κρατά την κόρη του, μου φάνηκε σαν τον Σούπερμαν. Έχει σκεπαστεί με αυτή τη σακούλα σκουπιδιών που μοιάζει με μπέρτα του Σούπερμαν. Είναι Σύρος. Φιλάει την κόρη του και μου δημιούργησε την αίσθηση του οποιουδήποτε πατέρα που προστατεύει το παιδί του. Περπατώντας στη θύελλα για να φτάσει στο όνειρο». 

«Υπήρξαν πάρα πολλές στιγμές που με συγκίνησαν, που με έκαναν να αισθανθώ κομμάτι του όλου πράγματος. Διότι υπάρχει επίσης κάτι άλλο που δεν ξεχνώ ποτέ. Εγώ, όπως και πάρα πολλοί άλλοι άνθρωποι, έχω μέσα μου αίμα προσφυγικό. Η γιαγιά μου ήταν πρόσφυγας από τη Σμύρνη και μου διηγούνταν τι είχε ζήσει η οικογένειά της. Οπότε καταλαβαίνω πολύ καλά τι περνούν σήμερα οι πρόσφυγες. Μια τέτοια στιγμή, λοιπόν, ήταν στην Ειδομένη τον χειμώνα του 2015, όταν είδα αυτόν τον πατέρα που κουβαλούσε μέσα στη βροχή, για πολλά χιλιόμετρα, την κόρη του. Φορούσε μια αυτοσχέδια κάπα από σκουπιδοσακούλες για να προστατεύεται από τη βροχή. Και κάποια στιγμή, πηγαίνοντας προς αυτό που πίστευε ότι ήταν η ελευθερία και η λύτρωση, έσφιξε την κόρη του δυνατά στην αγκαλιά του και τη φίλησε. Όταν τον είδα να περπατά στη μέση του δρόμου έτσι με μια δύναμη και μια αγάπη, μου φάνηκε τεράστιος, σαν σούπερ ήρωας. Κι επειδή έχω κι εγώ μια κόρη στην ηλικία της δικής του, η σκηνή αυτή με συγκλόνισε. Λέω μάλιστα πολλές φορές χαριτολογώντας ότι με αυτή τη φωτογραφία απέδειξα ότι οι σούπερ ήρωες δεν υπάρχουν μόνο στη φαντασία μας. Υπάρχουν και στη ζωή. Μπορεί να είναι ένας απλός άνθρωπος χωρίς μόρφωση, ένας φτωχός, ένας ζητιάνος, κάποιος που δεν του δίνεις ενδεχομένως καμία σημασία. Έρχεται όμως μια στιγμή που αυτός ο άνθρωπος θα κάνει μια πράξη τόσο δυνατή, που θα σε αφήσει άναυδο με την ομορφιά της» είχε αναφέρει ο ίδιος ο Γιάννης Μπεχράκης, ο οποίος εργάστηκε για 30 χρόνια ως φωτογράφος του πρακτορείου Reuters, τιμήθηκε και με το βραβείο Πούλιτζερ για τον τρόπο που ο ίδιος και η ομάδα του κάλυψαν την ευρωπαϊκή προσφυγική κρίση.

 

Έρχεται μια οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας – δεν έχει σημασία ποια. Το θέμα είναι ότι πρέπει να φύγεις, αναγκάζεσαι να φύγεις για να ζήσεις και πρέπει να χωρέσεις σε μια βαλίτσα τα είδη πρώτης ανάγκης. Βασικά, εκεί μέσα, σε ένα σακ βουαγιάζ, πρέπει να αποθέσεις όλη τη ζωή σου και να εγκαταλείψεις τη χώρα σου.

 

Έχεις δώσει πολλά «μαύρα» χρήματα σε λαθροδιακινητές, ξέρεις ότι θα μπεις σε μια -ας την πούμε «λέμβο»- την οποία θα πρέπει να βουλιάξεις φτάνοντας «απέναντι», για να σε περισυλλέξουν ως ναυαγό. Ξέρεις ότι κάποιοι θα πνιγούν σε αυτή την προσπάθεια, ίσως και το παιδί σου, ξέρεις ότι είσαι στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα, αλλά δεν ξέρεις πού θα φτάσεις. Το βέβαιο είναι ότι άφησες πίσω σου δικούς σου ανθρώπους που δεν μπόρεσαν να φύγουν μαζί σου. Με άλλα λόγια, έμεινε εκεί όλη η ζωή και η περιουσία σου, εκείνη που δεν μετριέται με ντουβάρια και καταθέσεις, αλλά με ανθρώπους που έχουν το αίμα σου.

Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 4 Δεκεμβρίου 2000 και τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου, με αφορμή την υπογραφή της Σύμβασης της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων, το 1951. Από τότε μέχρι σήμερα, και παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην ανθρωπότητα, η προσφυγιά και η αναγκαστική μετανάστευση δεν έχουν εξαλειφθεί – το αντίθετο συμβαίνει: ο αριθμός των ανθρώπων που διαφεύγουν από τον πόλεμο, τις διώξεις και τις συγκρούσεις έφτασε σχεδόν τα 80 εκατομμύρια, μόνο το 2019. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει δει ποτέ η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στα, περίπου, 70 χρόνια λειτουργίας της.

Αντίστοιχα, το Διεθνές Δίκαιο ορίζει ότι «πρόσφυγες είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επιστρέψουν στις χώρες τους εξαιτίας βάσιμου φόβου δίωξης, με βάση τη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, την εθνικότητά τους ή τη συμμετοχή τους σε μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα». Αυτή είναι και η επίσημη απάντηση σε όλους εκείνους τους ρατσιστές, τους μισαλλόδοξους, τους εθνικιστές, τους ξενοφοβικούς, που προτάσσουν πολύ εύκολα «ναι, περνάνε δύσκολα εδώ, γιατί δεν γυρνάνε στα σπίτια τους;». Οι άνθρωποι αυτοί έφυγαν από τον τόπο τους κυνηγημένοι, προσπαθούν να γλιτώσουν από το θανατικό που έχει πέσει στην πατρίδα τους και -σε κάποιες περιπτώσεις, όχι μόνο στην Ελλάδα- έρχονται αντιμέτωποι με προκλήσεις, βία και ατάκες «να πάτε στη χώρα σας, δεν χωράτε εδώ».

Όλα αυτά σε μία κατάσταση την οποία από καθαρή τύχη δεν ζεις, με όλη τη σημασία της λέξεως «τύχη», επειδή θα μπορούσες να έχεις γεννηθεί -για παράδειγμα- στη Συρία. Και να έπρεπε, δηλαδή, να την εγκαταλείψεις άρον άρον παίρνοντας μαζί σου μια αλλαξιά ρούχα, για να πας στην Ευρώπη να σωθείς. Να έπρεπε να θαλασσοπνιγείς μέχρι την Ελλάδα για να έρθεις αντιμέτωπος με μπάρμπεκιου χοιρινών και πλακάτ «να φείγουν οι κσένοι», ενώ οι «άνθρωποι» που τα κρατούν να στα κραδαίνουν στο πρόσωπο και να σου λένε «άμα τους θες να τους πάρεις σπίτι σου».

Η λέξη «άνθρωποι» μπήκε σε εισαγωγικά, επειδή ακριβώς αυτό χρειάζεται στη βάση του «εορτασμού» της η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων: την ανθρωπιά μας. Την αγάπη για άλλους ανθρώπους που θα μπορούσαμε να είμαστε στη θέση τους – ποιος ξεχνά ότι οι πρόγονοί μας ήταν πρόσφυγες; Αλλού άνθησαν, για αλλού τους εκρίζωσαν, εκείνοι έχασαν τα πάντα, αλλά όχι την ανθρωπιά τους.

Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, λοιπόν, αυτό είναι: μια υπόμνηση, ένα κίτρινο ποστ στο ψυγείο, αυτό που μας δίδαξε ο Γιάννης Μπεχράκης: «Να μην ξεχάσω να είμαι άνθρωπος».

ethnos.gr

cnn.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι