Γυναίκες καλλιτέχνιδες στην Αρχαιότητα

Σύμβολο μητρότητας, αναπαράσταση της ιερότητας και πρότυπο ομορφιάς είναι από τα θέματα που μας έρχονται από τα αρχαία χρόνια με κεντρικό μοντέλο τη γυναίκα. Ωστόσο, τι ξέρουμε για τις γυναίκες καλλιτέχνιδες στην Αρχαιότητα; 

Σε όλη την ιστορία της τέχνης, οι γυναίκες καλλιτέχνιδες έχουν αντιμετωπίσει εμπόδια στην εκπαίδευση, στην άσκηση και στην αναγνώριση της δουλειάς τους. Ωστόσο από την αρχαιότητα, πολλές γυναίκες ξεχασμένες για αιώνες, υπήρξαν καταξιωμένες καλλιτέχνιδες.

Χάρη στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, μερικά ονόματα έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας. Μάλιστα ο ίδιος ο Πλίνιος στο βιβλίο 35 “Περί της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής”, καταγράφει μια κορινθιακή παράδοση που αποδίδει την “εφεύρεση μιας πρωτότυπης μεθόδου σχεδίου”… σε μια γυναίκα!

Η κόρη του αγγειοπλάστη Βουτάδη, ερωτεύτηκε έναν νεαρό που ετοιμαζόταν να φύγει στο εξωτερικό. Την τελευταία νύχτα, η κοπέλα είχε την ιδέα να κρατήσει ένα πορτραίτο του αγαπημένου της, το οποίο ζωγράφισε με ένα κομμάτι ξερού πηλού πάνω στον ίσκιο που έκανε το προφίλ του προσώπου στον τοίχο. Ο πατέρας της βλέποντας την ανακάλυψη γέμισε με πηλό τη μορφή δημιουργώντας ένα ανάγλυφο πορτραίτο από το αρχικό σχήμα.

Ο μύθος της κόρης του Βουτάδη. Έργο του Joseph Wright

Εκτός από τον Πλίνιο, ο Πτολεμαίος Χέννος και ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς καταγράφουν επίσης ονόματα διάφορων γυναικών που ξεχώρισαν στην τέχνη:

Η Κόρα (600 π.Χ) ήταν θυγατέρα και βοηθός του αγγειοπλάστη Βουτάδη και σχεδίασε, μεταξύ άλλων, με κάρβουνο και πάνω στον τοίχο του σπιτιού της, την αναχώρηση του αγαπημένου της. Απ’ αυτό το σχέδιο εμπνεόμενος ο πατέρας της, δημιούργησε το πρώτο πήλινο μενταγιόν.

Τιμαρέτη

Κόρη του ζωγράφου Μίκωνα, έζησε κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. Η Τιμαρέτη απαξιώνει τα καθήκοντα των γυναικών για να ασκεί την τέχνη του πατέρα της. Ήταν γνωστή στην εποχή της για έναν πίνακα της Αρτέμιδος που βρισκόταν στην Έφεσο για πολλά χρόνια.

Έλενα της Αιγύπτου

Η Έλενα υπήρξε ζωγράφος που έζησε στην Αίγυπτο τον 4ο αιώνα π.Χ. κατά την Ελληνιστική περίοδο. Έμαθε ζωγραφική από τον πατέρα της Τίμωνα. Ο Πτολεμαίος Χέννος της αποδίδει το έργο “Μάχη της Ισσού” που παριστάνει τη νίκη του Μεγάλου Αλεξάνδρου επί του Δαρείου του Γ’. Σύμφωνα με τον Πτολεμαίο, υπήρχε ένα αντίγραφο του έργου σε μωσαϊκό. Η γνωστή μωσαϊκή αναπαραγωγή της “Μάχης της Ισσού” που βρέθηκε στην Πομπηία θα μπορούσε να είναι αντίγραφο του έργου της Έλενας. Ωστόσο, το έργο αποδίδεται και στον Φιλόξενο από την Ερέτρια.

Ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Πομπηία)

Λάια από την Κύζικο

Η Λάια ή Λάλα ήταν ζωγράφος και γλύπτρια. Ήταν ελληνικής καταγωγής, έζησε στη Ρώμη γύρω στον 1ο αιώνα π.Χ. Ζωγράφιζε κυρίως γυναικεία πορτραίτα, από τα οποία ξεχωρίζουν ένα πορτραίτο ηλικιωμένης στην Νάπολη και μια αυτοπροσωπογραφία (ασυνήθιστο για την εποχή) που έκανε με τη βοήθεια ενός καθρέπτη! Ο Πλίνιος μας λέει για αυτήν: “Κανείς δεν είχε πιο γρήγορο χέρι στη ζωγραφική και το καλλιτεχνικό της ταλέντο ήταν τέτοιο που οι τιμές των έργων της ξεπερνούσαν κατά πολύ αυτές των σύγχρονών της”. Λέγεται ότι η Λάια ήταν τόσο αφοσιωμένη στην τέχνη που δεν παντρεύτηκε ποτέ.

Λάια από την Κύζικο. Έργο του Michel Corneille

Αναξάνδρα

Η Αναξάνδρα από τη Σικυώνα, ήταν ζωγράφος που έζησε τον 3ο αιώνα π.Χ. Ήταν κόρη και μαθήτρια του Νεάλκη, του ζωγράφου μυθολογικών θεμάτων. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς αναφέρεται σε αυτήν στο έργο του “οι γυναίκες είναι τόσο ικανές όσο οι άντρες να φτάσουν στην τελειότητα”. Η πηγή του Κλήμη είναι ένα χαμένο έργο του ελληνιστή Δίδυμου χαλκέντερου (1ος αι. π.Χ.)

Ειρήνη

Ήταν κόρη και μαθήτρια του ζωγράφου Κρατίνου. Ανάμεσα στα πιο σημαντικά της έργα ήταν ένα “κορίτσι” που βρισκόταν στην Ελευσίνα.

Η Κυρήνη, της οποίας ένας ζωγραφικός πίνακας διεσώθη στην Προσπερίνα.

Η Αριστάντη, η οποία ζωγράφισε τον Εσκουλάπιους.(Ασκληπιό)

Καλυψώ

Ήταν γνωστή ζωγράφος καθημερινών σκηνών, έργα της είναι ένα πορτραίτο του Θεόδωρου του ταχυδακτυλουργού και ένας πίνακας της χορεύτριας Αλκισθένης.

Η Λαμία, η περίφημη αθηναία εταίρα, αγαπημένη του Δημήτριου του πολιορκητή, η οποία ίδρυσε στη Σικυώνα την πρώτη Πινακοθήκη στον κόσμο.

Αρισταρέτη

Κόρη και μαθήτρια του Νεάρχου, η οποία είχε ζωγραφίσει έναν “Ασκληπιό”.

Ολυμπία

Η Ολυμπία ήταν ζωγράφος αλλά δεν έχουμε πληροφορίες για τα έργα της. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι είχε μαθητή τον Αυτόβουλο.

Το ερώτημα που γεννιέται είναι, εφόσον από τις πηγές καταγράφεται ότι αυτές οι καταξιωμένες καλλιτέχνιδες υπήρχαν, τότε γιατί ξεχάστηκαν στο πέρασμα του χρόνου;

 

greektoys.org

olympia.gr

womeninantiquity
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι