Κάπνισμα

Η ιστορία του καπνίσματος

Οι πρώτοι που ανακάλυψαν τις ιδιότητες του καπνού ήταν οι Ινδιάνοι. Συνήθιζαν να καπνίζουν πίπα ή πούρο. Με την άφιξη των πρώτων Ευρωπαίων στην Αμερικανική ήπειρο τον 15ο αιώνα, η συνήθεια αυτή πέρασε στην Ευρώπη και κατόπιν εξαπλώθηκε βαθμιαία σ’ όλο τον κόσμο.

Από τότε ακόμα υπήρξαν οι πρώτες αντιδράσεις. Το 1604 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος Α’ κατήγγειλε τη χρήση του καπνού ως απαίσια για τα μάτια, μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό κι επικίνδυνη για τα πνευμόνια.

Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις τον 20ο αιώνα, όταν με την πρόοδο της μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες. Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στη νικοτίνη.

Μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’20 το τσιγάρο πέρασε στο χώρο της διαφήμισης κι έγινε το σύμβολο μιας χαλαρής και ανέμελης ζωής. Αυτή η εικόνα συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του ’60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού και να επιβάλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη δημόσια υγεία.

Η πρώτη επιστημονική έρευνα επί του θέματος παρουσιάστηκε το 1962, από τον ιατρικό σύλλογο της Μ. Βρετανίας. Δύο χρόνια αργότερα, στις 31 Ιανουαρίου 1964, αμερικανική κυβερνητική έκθεση με τίτλο «Καπνός και Υγεία» συνέδεσε για πρώτη φορά το κάπνισμα με τον καρκίνο των πνευμόνων και τη χρόνια βρογχίτιδα. Τότε άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αντικαπνιστικές καμπάνιες, που οδήγησαν το 1965 σε νόμο, ο οποίος προέβλεπε -μεταξύ άλλων- την αναγραφή σε όλα τα πακέτα των τσιγάρων ότι «το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία». Στις 6 Φεβρουαρίου 1987 τέθηκαν σε εφαρμογή τα πρώτα μέτρα κατά του καπνίσματος στις αμερικανικές δημόσιες υπηρεσίες.

Στην Ελλάδα, το κάπνισμα απαγορεύτηκε στους κλειστούς δημόσιους χώρους και τους χώρους εργασίας από την 1η Σεπτεμβρίου 2010.

Επιδημιολογία του καπνίσματος

Το κάπνισμα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές δημόσιας υγείας που έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα μέχρι σήμερα. Αποτελεί τη δεύτερη κυριότερη αιτία θανάτου & παράγοντα κινδύνου για έξι από τις οκτώ κυριότερες αιτίες θανάτου στον κόσμο. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των καπνιστών παγκοσμίως ανέρχεται στο ένα δισεκατομμύριο. Ο καπνός σκοτώνει 5.4 εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο, δηλαδή ένας άνθρωπος κάθε 6 δευτερόλεπτα πεθαίνει από το κάπνισμα, και ευθύνεται για έναν στους δέκα θανάτους ενηλίκων παγκοσμίως. Αν η καπνιστική συνήθεια συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς μέχρι το 2030, το κάπνισμα θα κοστίζει 8 εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές το χρόνο.

Η χρήση προϊόντων καπνού παγκοσμίως αυξάνει, αν και ελαττώνεται στις αναπτυγμένες χώρες. Περισσότεροι από το 80% των καπνιστών ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες. Οι μισοί από τους σημερινούς καπνιστές θα πεθάνουν τελικά από νόσο που σχετίζεται με το κάπνισμα. Επειδή απαιτείται διάστημα αρκετών χρόνων ανάμεσα στην έναρξη του καπνίσματος και την εκδήλωση νοσημάτων που σχετίζονται με αυτό, η επιδημία νόσου και θανάτου έχει μόλις αρχίσει. Στις ανεπτυγμένες χώρες οι γυναίκες καπνίστριες είναι ίσες ή και περισσότερες από τους άνδρες καπνιστές και αποτελούν τον κύριο στόχο της διαφημιστικής καμπάνιας των καπνοβιομηχανιών.

Στην Ελλάδα, παρά τη μείωση των καπνιστών, ο μέσος ετήσιος αριθμός τσιγάρων κατ’ άτομο παρουσιάζει αύξηση. Στη δεκαετία αυξήθηκε κατά 29,7% και έφτασε τα 3.089,4 τσιγάρα και τελικά, το 2004 τα 3.199,8 τσιγάρα. Η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο αριθμό καταναλισκόμενων τσιγάρων κατ’ άτομο στη Δυτική Ευρώπη. Μετά το 2000, ο μέσος ετήσιος κατά κεφαλή αριθμός τσιγάρων στην Ελλάδα είναι διπλάσιος από ότι στη Γερμανία, Γαλλία και Μ. Βρετανία και πενταπλάσιος από ότι στη Νορβηγία.

Συστατικά του τσιγάρου

Τα προϊόντα καπνού είναι προϊόντα που αποτελούνται εν μέρει ή συνολικά από φύλλα καπνού ως πρώτη ύλη. Στον καπνό του τσιγάρου υπάρχουν περισσότερες από 4000 χημικές ουσίες, είτε ως αέρια, είτε ως μικροσωματίδια. Περίπου 50 από αυτές είναι καρκινογόνες. Ανάμεσα στις χημικές ουσίες ξεχωρίζουν οι εξής: 

Νικοτίνη: είναι το συστατικό που προκαλεί εθισμό. Αποτελεί φάρμακο που διεγείρει την απελευθέρωση σε μεγάλες ποσότητες διαφόρων ουσιών που φυσιολογικά υπάρχουν στον οργανισμό και οι οποίες δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και άμεσα στην καρδιά αυξάνοντας τους καρδιακούς παλμούς και την αρτηριακή πίεση. Σε μεγάλες ποσότητες είναι εξαιρετικά τοξική. 

Πίσσα: Είναι μία καρκινογόνος ουσία που εναποτίθεται στους πνεύμονες και γενικά στο αναπνευστικό σύστημα και απορροφάται σταδιακά. Η πίσσα είναι μείγμα πολλών διαφορετικών χημικών ουσιών συμπεριλαμβανομένων της φορμαλδεύδης, του αρσενικού, του κυανιδίου και του βενζολίου. 

Μονοξείδιο του άνθρακα: δεσμεύεται στην αιμοσφαιρίνη ευκολότερα από το οξυγόνο, μειώνοντας τα επίπεδα οξυγόνου που μεταφέρονται από αυτήν στους ιστούς και άρα την οξυγόνωση των διαφόρων οργάνων, γεγονός που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για όσους υποφέρουν από χρόνιες πνευμονικές ή καρδιακές παθήσεις. 

Μηχανισμός δράσης της νικοτίνης – Εθισμός

Κατά την εισπνοή ενός τσιγάρου, ένα κύμα νικοτίνης πηγαίνει κατευθείαν στους πνεύμονες όπου απορροφάται από οξυγονωμένο αίμα, στέλνεται στην καρδιά και παροχεύεται στις αρτηρίες, φτάνοντας τελικά στον εγκέφαλο. Εντός 10 δευτερολέπτων μετά την εισπνοή ενός τσιγάρου, μια συγκεντρωμένη δόση νικοτίνης ελευθερώνεται στις εγκεφαλικές αρτηρίες του καπνιστή, παράγοντας μία νικοτινική δράση.

Ο εθισμένος εγκέφαλος είναι διαφορετικός από νευροβιολογικής απόψεως σε σχέση με έναν μη εθισμένο εγκέφαλο. Στην περίπτωση του εθισμού στη νικοτίνη, επέρχονται θεμελιώδεις και μακροχρόνιες αλλαγές στον εγκέφαλο, που αποτελούν σημαντικό στοιχείο του ίδιου του εθισμού. Οι επιδράσεις που επιφέρει ο εθισμός στη νικοτίνη, στους νευρώνες και το σώμα εκδηλώνονται με τον ακόλουθο τρόπο:

• Με την πάροδο του χρόνου, τα εγκεφαλικά κύτταρα ενός καπνιστή προσαρμόζονται για να χειρίζονται τη χημική διαταραχή αυξάνοντας τον αριθμό υποδοχέων
• Το σώμα προσαρμόζεται στο να λαμβάνει δόσεις νικοτίνης και εξαρτάται από αυτήν.
• Η νικοτίνη διεγείρει την απελευθέρωση πλήθους χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, και κυρίως της ντοπαμίνης και της νοραδρεναλίνης.
• Η ντοπαμίνη σχετίζεται με την αίσθηση της ευχαρίστησης ή της αγαλλίασης. Ένα κύμα ντοπαμίνης είναι το βασικό χαρακτηριστικό όλων των εθιστικών ουσιών. Η ενεργοποίηση αυτού του συστήματος ανταμοιβής ενθαρρύνει την αυτοχορήγηση νικοτίνης. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι μακροπρόθεσμα, η νικοτίνη καταστέλλει την ικανότητα του εγκεφάλου να βιώνει ευχαρίστηση. Επομένως οι καπνιστές χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες της ουσίας για να επιτύχουν τα ίδια επίπεδα ικανοποίησης. 

Η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι ένας νευροβιολογικός εθισμός και έχει ταξινομηθεί επίσημα από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) ως ιατρική ασθένεια.

Όταν ένα άτομο γίνει καπνιστής, δεν είναι μόνο σωματικά αλλά και ψυχολογικά δύσκολο να αποβάλλει αυτή τη συνήθεια, μια και το κάπνισμα μπορεί επίσης να προσφέρει την επιθυμητή ψυχολογική επιβράβευση. Αυτό μαζί με τις συχνές επαναλαμβανόμενες τελετουργίες του ανάμματος και της εισπνοής, βεβαιώνουν ότι το κάπνισμα εξελίσσεται σε ισχυρά καταναγκαστική συμπεριφορά. 

Συμπτώματα στέρησης

 Τα συμπτώματα στέρησης είναι τόσο οι σωματικές αλλαγές όσο και οι νοητικές αλλαγές που συμβαίνουν μετά από τη διακοπή της χρήσης μιας εξαρτησιογόνου ουσίας. Συνήθως είναι προσωρινά και είναι προϊόν της σωματικής ή ψυχολογικής προσαρμογής στη μακροχρόνια χρήση της ουσίας. Συνήθως απαιτείται μια περίοδος επαναπροσαρμογής όταν η ουσία δε λαμβάνεται πλέον. Στην περίπτωση του καπνίσματος, ορισμένα συμπτώματα στέρησης είναι τα εξής:

• Αίσθημα κατάθλιψης & κακής διάθεσης
• Αϋπνία
• Ευερεθιστότητα, απογοήτευση ή θυμός
• Δυσκολία συγκέντρωσης, αυξημένη νευρικότητα
• Αυξημένη όρεξη / αύξηση βάρους, μειωμένη όρεξη

Αυτά τα συμπτώματα στέρησης μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και τέσσερις εβδομάδες μετά τη διακοπή του καπνίσματος και παρόλο που βραχυπρόθεσμα είναι δυσάρεστα, παρουσιάζουν πολύ μικρό κίνδυνο για την υγεία, συγκρινόμενα με τον κίνδυνο του να συνεχίσει κάποιος να καπνίζει. 

Συνέπειες του καπνίσματος

Κάπνισμα και Αναπνευστικό Σύστημα

Δεν υπάρχει νόσος του αναπνευστικού για την οποία το κάπνισμα να μην αποτελεί είτε αιτιολογικό, είτε επιβαρυντικό παράγοντα στην εξέλιξή της.

 Αναφέρονται οι εξής:

• Χρονία Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια
• Απλή βρογχίτιδα
• Πνευμονική υπέρταση
• Βρογχικό Άσθμα
• Διάμεσες Πνευμονοπάθειες
• Καρκίνος του πνεύμονα

Κάπνισμα και εγκυμοσύνη 

Οι γυναίκες που καπνίζουν πριν ή κατά την εγκυμοσύνη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο όσον αφορά τα εξής:

• Πρόωρο τοκετό
• Επιπλοκές στην εγκυμοσύνη
• Εμβρυϊκή  θνησιμότητα
• Γέννηση ελλιποβαρών βρεφών: Τα βρέφη που έχουν χαμηλό βάρος γέννησης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παιδικών ασθενειών, ασθενειών των ενηλίκων, καθώς και αυξημένο κίνδυνο θανάτου
• Εμφάνιση συνδρόμου αιφνίδιου βρεφικού θανάτου
• Μειωμένη πνευμονική λειτουργία στα βρέφη

Κάπνισμα και καρδιαγγειακό σύστημα

Ούτε το καρδιαγγειακό σύστημα μένει ανεπηρέαστο από τις βλαπτικές επιδράσεις του καπνίσματος. Έτσι οι καπνιστές έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από:

• Αρτηριακή Υπέρταση
• Διαταραχές στα λίπιδια (χοληστερόλη και τριγλυκερίδια)
• Στεφανιαία νόσο
• Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής
• Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο

Κάπνισμα και Ανώτερο Αναπνευστικό

Το κάπνισμα σχετίζεται με καρκίνο του λάρυγγα , του φάρυγγα, της ρινικής κοιλότητας και των παραρρινίων.

Κάπνισμα και γαστρεντερικό σύστημα

• Καρκίνος στοματικής κοιλότητας και οισοφάγου
• Ουλίτιδα και διαταραχές γεύσης
• Πεπτικό έλκος

Κάπνισμα και μυοσκελετικό σύστημα

• Μείωση μυικής ισχύος
• Οστεοπενία , οστεοπόρωση

Κάπνισμα και αναπαραγωγική ικανότητα

• Σε ότι αφορά στις γυναίκες, έχει βρεθεί ότι προκαλεί διαταραχές στην έµµηνο ρύση, µειώνει µέχρι και κατά 50% την γυναικεία γονιµότητα και σχετίζεται µε την πρόωρη εµφάνιση (κατά δύο µε τρία χρόνια) της εµµηνόπαυσης.
• Σε ότι αφορά στους άνδρες, συσχετίζεται µε την µείωση του ανδρικού σπέρµατος καθώς και µε τη µείωση της σεξουαλικής δραστηριότητας.

Νοσήµατα νευρικού συστήµατος και αισθητηρίων οργάνων/Γνωστικές Λειτουργίες

Το κάπνισµα συσχετίζεται µε :

• Τις ηµικρανίες
• Τη µείωση της συγκέντρωσης και της µνήµης
• Τη µείωση της ικανότητας για λεπτές κινήσεις
• Τη µείωση της ακουστικής οξύτητας
• Τις βλάβες του οπτικού νεύρου

Κάπνισμα και ουροποιητικό σύστημα

Καρκίνος του νεφρού και της ουροδόχου κύστεως

Ανοσοποιητικό σύστημα

Το κάπνισμα επηρεάζει αρνητικά το ανοσοποιητικό σύστηµα και αυξάνει τον κίνδυνο µολύνσεων. Οι καπνιστές τείνουν να είναι λιγότερο υγιείς από τους µη καπνιστές, ενώ είναι γνωστό, ότι το κάπνισμα επιδεινώνει τα υπάρχοντα προβλήµατα υγείας και αυξάνει τον χρόνο που απαιτείται για να αναρρώσουν οι ασθενείς από κάποια ασθένεια ή χειρουργείο.

Το κάπνισµα αλληλεπιδρά και µειώνει την αποτελεσµατικότητα πολλών φαρµακευτικών σκευασµάτων, τα οποία χορηγούνται ευρέως, σε ανθρώπους µεγαλύτερης κυρίως ηλικίας, για νοσήµατα όπως η υπέρταση, η αρθρίτιδα, η στηθάγχη και ο διαβήτης. 

Παθητικό κάπνισμα και τριτογενές κάπνισμα

Παθητικό κάπνισμα ονομάζεται η έκθεση σε καπνό τσιγάρου, που είναι μείγμα άμεσα εκπνεόμενου καπνού από τον καπνιστή και καπνού που απελευθερώνεται έμμεσα από το αναμμένο τσιγάρο, την πίπα, το πούρο κ.λπ. Το παθητικό κάπνισμα αποτελεί την κυριότερη πηγή ρύπανσης του αέρα σε εσωτερικούς χώρους.

Στα ούρα και στο αίµα των ατόµων που εκτέθηκαν σε παθητικό κάπνισµα εντοπίζονται νικοτίνη, κοτίνη (το µεταβολικό της προϊόν) και καρκινογόνες ουσίες. Στους µη καπνιστές ο καπνός (ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους) ερεθίζει τα µάτια, προδιαθέτει σε συχνές φλεγµονές του επιπεφυκότα και ερεθίζει το αναπνευστικό σύστηµα. Επίσης προκαλεί ρινικά συµπτώµατα, βήχα και κεφαλαλγίες καθώς και κρίσεις βρογχικού άσθµατος ή άλλες αλλεργικές αντιδράσεις. Οι επιδράσεις αυτές είναι πιο έντονες στα παιδιά. Πρόκειται, ωστόσο, για ένα φαινόµενο που αφορά και τους καπνιστές, καθώς η έκθεσή τους στον καπνό από τα τσιγάρα άλλων ανθρώπων πολλαπλασιάζει την πιθανότητα να προσβληθούν από ασθένειες που σχετίζονται µε το κάπνισµα.

Γενικότερα, σύµφωνα µε πειραµατικά δεδοµένα σε ανθρώπους και πειραµατόζωα, µπορεί να υποστηριχθεί ότι η δευτερογενής έκθεση στον καπνό προκαλεί στον οργανισµό µεταβολές παρόµοιες µε αυτές που παρατηρούνται στους καπνιστές, έστω και σε µικρότερο, κατά κανόνα, βαθµό.

Εκτός από τις άµεσες επιδράσεις, ο καπνός του τσιγάρου αυξάνει τον σχετικό κίνδυνο για όλα τα βασικά νοσήµατα που σχετίζονται µε το κάπνισµα. 

Τριτογενές κάπνισμα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το αόρατο και τοξικό μείγμα αερίων και μορίων που επικάθεται στα μαλλιά και στα ρούχα των καπνιστών, αλλά και στα έπιπλα και στο πάτωμα. Το μείγμα παραμένει εκεί αφότου ο χώρος έχει καθαριστεί από τον καπνό. Στα κατάλοιπα περιλαμβάνονται βαρέα μέταλλα, καρκινογόνα κ.α.

Οι μελέτες δείχνουν ότι ο τριτογενής καπνός προσκολλάται στα μαλλιά, το δέρμα, τα ρούχα, τα έπιπλα, τις κουρτίνες, τα κλινοσκεπάσματα, τα χαλιά, τη σκόνη, τα οχήματα και άλλες επιφάνειες ακόμα και αφού έχει περάσει πολύς καιρός, αφότου κάποιος έχει καπνίσει στο συγκεκριμένο χώρο.

Το τριτογενές κάπνισμα, είναι μια σχετικά νέα έννοια και οι ερευνητές εξακολουθούν να μελετούν τους πιθανούς κινδύνους.

Ο τριτογενής καπνός δεν μπορεί να εξαλειφθεί με τον αερισμό των δωματίων, το άνοιγμα των παραθύρων, τη χρήση ανεμιστήρων ή τα κλιματιστικά, ούτε περιορίζεται αν το μέλος της οικογένειας που είναι καπνιστής καπνίζει μόνο σε ένα δωμάτιο του σπιτιού.

Ο μόνος τρόπος να προστατευθεί ο μη καπνιστής από τον τριτογενή καπνό είναι να δημιουργήσει ένα ολοκληρωτικά μη καπνιστικό περιβάλλον στον ιδιωτικό του χώρο, ή στο αυτοκίνητό του, είτε να κάθεται στους δημόσιους χώρους αποκλειστικά σε χώρους μη καπνιστών, κ.λ.π. 

Ηλεκτρονικό τσιγάρο

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει κάνει την εμφάνιση του τα τελευταία χρόνια στην παγκόσμια και στην ελληνική αγορά. Αποτελεί ένα καινούργιο καπνικό προϊόν, η μορφή του οποίου μοιάζει πολύ με το κανονικό τσιγάρο, έτσι ώστε οι καπνιστές να εξακολουθούν να μιμούνται την κίνηση του συμβατικού τσιγάρου. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο λειτουργεί με επαναφορτιζόμενη μπαταρία, ενώ στο εσωτερικό του υπάρχει ένα φίλτρο στο οποίο περιέχεται συνήθως μια ουσία που ονομάζεται προπυλική γλυκόλη.

Η συγκεκριμένη ουσία έχει ενοχοποιηθεί για ερεθισμό των πνευμόνων και για την εμφάνιση άσθματος στην παιδική ηλικία. Στη βιομηχανία, χρησιμοποιείται ως αντιψυκτικό στα αυτοκίνητα, ως αποσμητικό σώματος και ως υλικό αραίωσης μπογιάς. Τοξικολογικές αναλύσεις από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων έχουν δείξει ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο περιέχει ορισμένες χημικές ουσίες και υλικά αναπλήρωσης, τα οποία μετά από αναλύσεις έχουν ανιχνευτεί ως τοξικές και καρκινογόνες.

Με βάση τις τρέχουσες πληροφορίες και την διαθέσιμη έρευνα, τόσο η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία όσο και η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία δεν ταξινομεί τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως ασφαλή εναλλακτική λύση στο κάπνισμα, ούτε τα θεωρεί ένα εγκεκριμένο εργαλείο για την διακοπή του καπνίσματος ή κατάλληλα για να χρησιμοποιούνται σε χώρους όπου το συμβατικό κάπνισμα απαγορεύεται.

Η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία συνιστά να ακολουθούνται οι κατευθυντήριες οδηγίες για την αποτελεσματική θεραπεία της διακοπής του καπνίσματος που βασίζονται σε κλινικές αποδείξεις και στις οποίες δεν υποστηρίζεται  η χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων.

Η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία υποστηρίζει ότι οι καπνιστές “δεν θα πρέπει να ανταλλάσσουν ένα καρκινογόνο προϊόν με  ένα άλλο» και υιοθετεί  πλήρως τις κατευθυντήριες γραμμές για τον έλεγχο του καπνίσματος. Επιπρόσθετα, υποστηρίζει ότι η καλύτερη συμβουλή υγείας για τους καπνιστές είναι να σταματήσουν το κάπνισμα σύμφωνα με επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους.

Μέχρι στιγμής το ηλεκτρονικό τσιγάρο υπόκειται στις ίδιες νομοθετικές ρυθμίσεις που ισχύουν για το τσιγάρο, οπότε απαγορεύεται η χρήση του σε κλειστούς δημόσιους χώρους, σε αεροδρόμια, αλλά και γενικά σε κάθε χώρο που ισχύει η απαγόρευση του καπνίσματος. Απαιτούνται περισσότερες επιστημονικές έρευνες για τη μακροχρόνια επίδραση του ηλεκτρονικού τσιγάρου στον ανθρώπινο οργανισμό.

Μύθοι για το κάπνισμα 

1. Το τσιγάρο με ηρεμεί, μου μειώνει το άγχος. 

Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι καπνιστές όταν καπνίζουν αισθάνονται ότι χαλαρώνουν. Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα; Ο εγκέφαλος του χρόνιου καπνιστή προσαρμόζεται στη λήψη νικοτίνης, έτσι ώστε όταν καπνίζει τα επίπεδα της ντοπαμίνης είναι φυσιολογικά. Όταν δεν καπνίζει τα επίπεδα ντοπαμίνης μειώνονται ραγδαία, προκαλώντας άγχος και δυσφορία. Ουσιαστικά εκείνο που συμβαίνει είναι ότι με το κάπνισμα ο καπνιστής απαλλάσσεται από το άγχος που του προκαλεί το στερητικό σύνδρομο της ίδιας της νικοτίνης.

2. Είναι δύσκολο να το κόψω 

Όχι. Το στερητικό σύνδρομο της νικοτίνης που περιλαμβάνει: επιθυμία για τσιγάρο, άγχος, δυσκολία συγκέντρωσης, πείνα και δυσκολία στον ύπνο κορυφώνεται την πρώτη εβδομάδα μετά τη διακοπή του τσιγάρου και στη συνέχεια μειώνεται. Με τη φαρμακοθεραπεία που χορηγείται στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος (βαρενικλίνη, βουπροπιόνη, υποκατάστατα νικοτίνης) και την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, τα παραπάνω συμπτώματα μειώνονται στο ελάχιστο. Τα συμπτώματα στέρησης συνήθως υποχωρούν πλήρως μετά από μερικές εβδομάδες, αν και η επιθυμία για κάπνισμα μπορεί να επανεμφανιστεί και αργότερα.

3. Το κόβω όποτε θέλω 

Στον έλεγχο της ανθρώπινης συμπεριφοράς εμπλέκονται διάφορα υποσυστήματα του εγκεφάλου που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Εκείνο που συμβαίνει είναι ότι η νικοτίνη του τσιγάρου, όπως και όλες οι εξαρτησιογόνες ουσίες, επηρεάζει τα υποσυστήματα αυτά και υποκλέπτει μέχρι ένα βαθμό τον έλεγχο της συμπεριφοράς του ατόμου. Έτσι, το κάπνισμα αποκτά προτεραιότητα, δηλαδή γίνεται πιο σημαντικό, έναντι άλλων δραστηριοτήτων του καπνιστή. Ο εξαρτημένος καπνιστής λοιπόν, δεν μπορεί απλώς να το κόψει όποτε θέλει, επειδή ένα σημαντικό τμήμα του ελέγχου της συμπεριφοράς του επηρεάζεται από τη νικοτίνη. Μόνο ένα μικρό ποσοστό των καπνιστών τελικά καταφέρνουν να διακόψουν το κάπνισμα για μεγάλο διάστημα μόνοι τους.

4. Καπνίζω λίγο, δεν με βλάπτει. 

Σε άτομα νεαρής ηλικίας το κάπνισμα ακόμα και μικρού αριθμού τσιγάρων, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε εξάρτηση από τη νικοτίνη. Σε αυτές τις ηλικίες η εξάρτηση απο τη νικοτίνη σχετίζεται με το χρονικό διάστημα που καπνίζει κανείς συστηματικά και όχι με τον αριθμό των τσιγάρων. Έτσι, νέοι που καπνίζουν μικρό αριθμό τσιγάρων, αλλά καθημερινά, είναι πιθανόν να γίνουν εξαρτημένοι καπνιστές.

5. Γιατί να το κόψω και να μην το μειώσω; 

Πάρα πολλοί πιστεύουν ότι το κάπνισμα λίγων τσιγάρων την ημέρα δεν είναι επιβλαβές. Παρότι όμως οι κίνδυνοι για την υγεία αυξάνονται όσο αυξάνεται ο αριθμός των τσιγάρων, πρέπει να γίνει σαφές ότι ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΣΦΑΛΕΣ όριο για το ΚΑΠΝΙΣΜΑ. Κάθε φορά που ο καπνός έρχεται σε επαφή με ένα ζωντανό κύτταρο προκαλείται κάποιου βαθμού βλάβη. Επιπλέον, μελέτες δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό όσων ξεκινούν το κάπνισμα ως περιστασιακοί καπνιστές στη συνέχεια γίνονται εξαρτημένοι καπνιστές. Ακόμα και το περιστασιακό κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην υγεία και να οδηγήσει σε εξάρτηση.

6. Γιατί να μην καπνίζω light τσιγάρα; 

Πολλοί καπνιστές αντί να διακόψουν το κάπνισμα, επιλέγουν light τσιγάρα πιστεύοντας ότι έτσι επιβαρύνουν λιγότερο την υγεία τους. Εκείνο που συμβαίνει είναι ότι στα light τσιγάρα υπάρχουν μικρά ανοίγματα στο φίλτρο, στο σημείο όπου οι καπνιστές συνήθως τοποθετούν τα χείλη τους ή τα δάκτυλά τους όταν καπνίζουν. Κατ’ αυτό τον τρόπο, στο εργαστήριο μετράται μικρή ποσότητα πίσσας και νικοτίνης επειδή ο καπνός αναμειγνύεται με αέρα. Στην πραγματικότητα μόλις ο καπνιστής κλείσει με τα χείλη του ή τα δάκτυλα τα ανοίγματα στο φίλτρο, καπνίζει ένα κανονικό τσιγάρο. Δηλαδή, σε πραγματικές συνθήκες καπνίσματος τα light τσιγάρα επιβαρύνουν την υγεία όσο και τα κανονικά τσιγάρα.

Γιατί χρειάζεται να απευθυνθείτε σε γιατρό; 

Το κάπνισμα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι μια χρόνια νόσος. Υπάρχουν διεθνείς οδηγίες για τη διακοπή του καπνίσματος, που πρέπει να εφαρμόζονται από ιατρούς και ψυχολογόυς που έχουν αποκτήσει ειδική εκπαίδευση και γνώση. Η διακοπή του καπνίσματος που γίνεται με τη βοήθεια εξειδικευμένου ιατρικού προσωπικού έχει σαν αποτέλεσμα να είναι επιτυχής σε 40-60%, ενώ ένας καπνιστής που προσπαθεί να απαλλαγεί μόνος του τα καταφέρνει μόνο σε ποσοστό 3-5%.

Η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι νόσος και επιπρόσθετα τα 4.000 βλαβερά προϊόντα του καπνού είναι υπεύθυνα για σημαντικότατες βλάβες και νοσηρότητα σε όλα τα όργανα του οργανισμού σας. Επομένως κάθε καπνιστής οφείλει να κάνει ένα προληπτικό έλεγχο, ώστε να διαπιστωθούν τυχόν δυσμενείς επιδράσεις του τσιγάρου στην  υγεία του.

Αρχικά πρέπει να ελεγχτεί το αναπνευστικό σύστημα με μια ακτινογραφία θώρακος και μια σπιρομέτρηση. Η σπιρομέτρηση είναι μια ανώδυνη, ακίνδυνη και φτηνή εξέταση όπου ανάλογα με την ικανότητα του καπνιστή να φυσά μπορούμε να καταλάβουμε εάν έχει αρχίσει να επηρεάζεται το αναπνευστικό του σύστημα. Στη συνέχεια από το λοιπό ιστορικό και την κλινική εξέταση ένας έμπειρος ειδικός γιατρός μπορεί εύκολα να καταλάβει, εάν έχει προσβληθεί και κάποιο άλλο σύστημα του καπνιστή.

Το σημαντικότερο είναι ότι υπάρχουν ειδικές κατηγορίες καπνιστών που χρειάζονται ειδική παρακολούθηση, όπως οι ψυχιατρικοί ασθενείς, οι διαβητικοί, οι ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα που πρέπει να διακόπτουν το κάπνισμα μόνο υπό παρακολούθηση. Κάποια από τα φάρμακα που ήδη λαμβάνουν, μπορεί να αλληλεπιδρούν με τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη διακοπή του καπνίσματος. Επιπρόσθετα οι αλλαγές που επιφέρει η διακοπή του καπνίσματος στη διάθεση, τον ύπνο και τον οργανισμό πρέπει να ερμηνεύονται και να αξιολογούνται από τους ειδικούς.

Ακόμη και η αναμενόμενη λήψη βάρους μετά τη διακοπή του καπνίσματος μπορέι να αποφευχθεί αν ακολουθήσετε τις απλές συμβουλές διατροφής και άσκησης που χορηγούνται σ ένα εξειδικευμένο ιατρείο διακοπής καπνίσματος.      

Διακοπή καπνίσματος

Επίσης ας γνωρίζουμε ότι έχουμε : 

Κέρδος ζωής με όριο τα 80 χρόνια

Για τους μη καπνιστές:	11-12 χρόνια
Διακοπή στα 25-34:	10 χρόνια
Διακοπή στα 35-44:	9 χρόνια
Διακοπή στα 45-54:	6 χρόνια
Διακοπή στα 55-64:	4 χρόνια

Υποτροπή

Ορισμός: Επάνοδος στο κάπνισμα (μέχρι 5 τσιγάρα για 3-4 ημέρες)

Συχνότητα: 60-90% το πρώτο χρόνο, 20% τον δεύτερο, πολύ χαμηλά ποσοστά τα επόμενα χρόνια.

Εκτροπή

Ορισμός: Έστω και μια ρουφηξιά. Προηγείται της υποτροπής.

Συχνότητα: 30-50%

Υποτροπή επί εκτροπής: >85% 

Αίτια υποτροπής

• Στερητικά συμπτώματα:
1. Ευερεθιστότητα, Ανυπομονησία, Ανησυχία
2. Άγχος, κατάθλιψη
3. Δυσκολία συγκέντρωσης, μειωμένη απόδοση
4. Αϋπνία, αύξηση ονείρων
5. Δυσκοιλιότητα
6. Έντονη παρορμητική επιθυμία για κάπνισμα
• Σοβαρή εξάρτηση
• Ερεθίσματα σχετιζόμενα με το κάπνισμα (άνθρωποι, καταστάσεις, περιβάλλον)
• Αλκοόλ
• Κοινωνικο-οικονομική στέρηση

Συνθήκες υποτροπής

Δύσκολες και οριακές καταστάσεις, στιγμές χαλάρωσης και χαράς

Πρόληψη

• Αντιμετώπιση του στερητικού συνδρόμου (φάρμακα, κινητοποίηση)
• Αντιμετώπιση των σχετιζόμενων με το κάπνισμα ερεθισμάτων (γνωστική παρέμβαση, κινητοποίηση)
• Αντιμετώπιση εσωτερικών και εξωτερικών καταστάσεων (γνωστική παρέμβαση, κινητοποίηση)
• Αντιμετώπιση εκτροπών (φάρμακα)

Αντιμετώπιση

Επανάληψη και ενίσχυση στοχευμένων παρεμβάσεων (φαρμακευτικών και μη)

Τι καθορίζει την επιτυχία της διακοπής του καπνίσματος ;

Το αν θα πετύχετε να διακόψετε το κάπνισμα φαίνεται ότι δεν έχει σχέση με την ηλικία σας, ή τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζετε. Η επιτυχία σύμφωνα με τις έρευνες εξαρτάται από το κατά πόσο θα ενταχθείτε σε ένα οργανωμένο πρόγραμμα υποστήριξης, από το αν θα ακολουθήσετε θεραπεία φαρμακευτική και ψυχολογική και από την διάρκεια της θεραπείας. Κάθε πρόγραμμα εξατομικεύεται στις ανάγκες του καθενός σας και ο εξειδικευμένος ιατρός μπορεί να λύσει κάθε απορία σας, να προτείνει λύση για κάθε περίπτωση ώστε τελικά να συναποφασίσετε για τον τρόπο διακοπής. Αρκεί να θέλετε πραγματικά να προσπαθήσετε. Ακόμη κι αν δεν είστε ακόμη βέβαιος, ελάτε να συζητήσουμε μαζί τους ενδοιασμούς και τους φόβους σας.

Ποια είναι η θεραπεία που επιλέγεται;

Η θεραπεία που θα σας προτείνουμε μπορεί να περιλαμβάνει μόνο συμβουλευτική υποστήριξη και παρακολούθηση χωρίς φάρμακα ή αν κριθεί αναγκαίο να προταθεί ειδική για τη διακοπή καπνίσματος φαρμακευτική αγωγή. Τα υπάρχοντα φάρμακα είναι τα υποκατάστατα νικοτίνης, (αυτοκόλλητα, τσίχλες ή εισπνοές), η βαρενικλίνη και η βουπριοπιόνη. Όλα είναι εγκεκριμένα από τον ΕΟΦ και είναι αποτελεσματικά και ασφαλή.

Η εξατομικευμένη προσέγγιση, η εφαρμογή της κατάλληλης ψυχολογικής υποστήριξης και φαρμακευτικής θεραπείας, η στενή παρακολούθηση και η σύναψη μιας σχέσης αμεσότητας και εύκολης πρόσβασης, έχουν οδηγήσει στο να έχουμε πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας. 7 στα 10 άτομα κόβουν με επιτυχία το κάπνισμα άμεσα και μακροχρόνια.

Ακόμη κι αν υποτροπιάσετε ή αισθάνεστε ευάλωτοι στο να ενδώσετε ξανά στο τσιγάρο, μπορείτε να ξανάρθετε και να το προλάβουμε ή να το αντιμετωπίσουμε, χρησιμοποιώντας την προηγούμενη εμπειρία για καλύτερο αποτέλεσμα τη δεύτερη φορά.. Οι υποτροπές εμφανίζονται συνηθέστερα στα 2 πρώτα χρόνια μετά τη διακοπή .

dimitriou-pneumo.gr

Μας το έστειλε ο Σπύρος
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι